İsrail Devleti'nin kuruluş süreci, hem dünya tarihini derinden etkileyen bir olay olarak hem de Orta Doğu'daki siyasi gelişmelerin kökeni olarak büyük bir önem taşır. Bu süreç, özellikle 19. yüzyılın sonlarından itibaren Avrupa’da ortaya çıkan Siyonist hareket, Osmanlı İmparatorluğu'nun dağılması ve II. Dünya Savaşı sonrasında artan Yahudi göçleri ile şekillenmiştir. İsrail'in kurulması birkaç aşamada gerçekleşmiştir:
1. Siyonist Hareketin Doğuşu
19. yüzyılın sonlarına doğru Avrupa'da Yahudilere yönelik artan antisemitizm, Theodor Herzl gibi Yahudi düşünürler arasında Yahudi halkının kendi devletine sahip olması gerektiği fikrini doğurmuştur. 1897'de İsviçre'nin Basel kentinde gerçekleştirilen ilk Siyonist Kongre'de, Filistin'de bir Yahudi devleti kurulması hedef olarak belirlenmiştir. O dönemde Filistin, Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçasıydı.
2. I. Dünya Savaşı ve Balfour Deklarasyonu
1917'de, I. Dünya Savaşı sırasında İngiliz Dışişleri Bakanı Arthur Balfour tarafından yayımlanan Balfour Deklarasyonu, İngiliz hükümetinin Filistin'de Yahudiler için bir "ulusal yurt" kurulmasını desteklediğini açıkladı. Bu açıklama, Yahudi halkı arasında büyük bir umut yaratırken, Arap halkı tarafından tepkiyle karşılandı.
Aynı dönemde, Osmanlı İmparatorluğu'nun Filistin üzerindeki kontrolü sona erdi ve bölge İngiliz mandası altına girdi. İngiltere, hem Arap hem de Yahudi topluluklarının taleplerini dengelemeye çalıştı ancak bu süreçte gerilimler giderek arttı.
3. II. Dünya Savaşı ve Holokost
II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası'nın Yahudi soykırımı (Holokost) Avrupa'da milyonlarca Yahudi'nin öldürülmesiyle sonuçlandı. Bu olay, Yahudilerin Filistin'e göç etme taleplerini ve bağımsız bir Yahudi devleti kurulması gerekliliğini daha da artırdı. Savaştan sonra, İngiltere'nin Filistin'deki Yahudi göçmenlerin sayısını sınırlama politikası, Yahudi direniş örgütleriyle İngiliz güçleri arasında çatışmalara yol açtı.
4. Birleşmiş Milletler Planı (1947)
1947'de Birleşmiş Milletler (BM), Filistin'i Yahudiler ve Araplar arasında bölmeyi öngören bir plan sundu. Bu plana göre, Filistin topraklarının bir kısmı Yahudi devleti, bir kısmı ise Arap devleti olarak ayrılacaktı. Kudüs ise uluslararası bir bölge olarak kalacaktı. Yahudi toplumu bu planı kabul ederken, Araplar planı reddetti.
5. İsrail'in Kuruluşu (1948)
14 Mayıs 1948'de, İngiliz mandasının sona ermesinden bir gün önce, Yahudi lider David Ben-Gurion, Tel Aviv'de İsrail Devleti'nin kurulduğunu ilan etti. Bu olay, İsrail'in kuruluşunun resmi başlangıcı olarak kabul edilir.
6. Bağımsızlık Savaşı ve Arap-İsrail Çatışmaları
İsrail'in kurulmasının hemen ardından, çevredeki Arap devletleri (Mısır, Ürdün, Suriye, Lübnan ve Irak) yeni kurulan devlete karşı savaş ilan etti. Bu savaş, İsrail'in varlığını koruma mücadelesi olarak tarihe geçti. Sonunda, İsrail askeri zafer kazandı ve başlangıçta BM tarafından önerilen sınırların ötesinde daha fazla toprak ele geçirdi.
Sonuç
İsrail Devleti’nin kuruluşu, Filistin toprakları üzerinde yaşayan Arap toplulukları için büyük bir travma anlamına gelmiştir. Yüzbinlerce Filistinli, İsrail'in bağımsızlık savaşı sırasında ve sonrasında evlerinden çıkarıldı veya kaçmak zorunda kaldı, bu olaylar Araplar arasında "Nakba" (felaket) olarak anılmaktadır. İsrail’in kurulması ve bu süreçte yaşanan savaşlar, bugün hala devam eden Arap-İsrail
çatışmasının temelini oluşturmuştur.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder